مطالعه فون و بیواکولوژی ناقلین لیشمانیوز (پشه خاکی های فلبوتومینه) در شهرستان نورآباد ممسنی، استان فارس

چکیده: مقدمه و هدف: افزایش ناگهانی تعداد موارد بیماری کالاآزار در چند ساله اخیر در شهرستان ممسنی واقع در استان فارس بیانگر شکل گیری کانون آندمیک جدیدی از بیماری بود. از آنجا که تبیین یک استراتژی کنترلی مؤثر در بیماری های ناقل زاد مستلزم شناخت فون و بیواکولوژی ناقلین آنهاست، مطالعه حاضر با هدف تعیین فون و بیواکولوژی ناقلین لیشمانیوز انجام شد. مواد و روش ها: این یک مطالعه توصیفی به صورت مقطعی می باشد که طی سال های 1384 ـ 1383 در شهرستان نورآباد ممسنی استان فارس به منظور تعیین فون و بیواکولوژی ناقلین لیشمانیوز انجام شد. صید پشه های خاکی با استفاده از تله چسبان، آسپیراتور و تله نوری در طی فصل فعالیت آنها انجام شد. نرخ پاریتی با تشریح پشه های خاکی و مشاهده غدد ضمیمه دستگاه تناسلی و نرخ آنتروپوفیلیک با آزمایش الیزای خون موجود در معده آنها انجام پذیرفت. ناقلین هم به دو روش میکروسکپیک و مولکولی واکنش زنجیره ای پلی مراز مشخص گردیدند. یافته ها: در این مطالعه 12688 پشه خاکی صید گردید که 7040 عدد (48/55 درصد) آنها نر و 5648 عدد (52/44 درصد) ماده بودند. از میان پشه های صید شده 16/23 درصد از اماکن داخلی و 84/76 درصد از اماکن خارجی صید شدند. تعیین هویت پشه های خاکی مجموعه ای بالغ بر 25 گونه (14 گونه فلبوتوموس 11 گونه سرژانتومیا) را به عنوان فون شهرستان مشخص نمود. 4 گونه فلبوتوموس شامل؛ گونه های صالحی، انصاری، الینوره و برگروتی و دو گونه سرژانتومیا افریکانا و اسکوامیپلیوریس برای اولین بار از استان فارس گزارش می شوند. در اماکن داخلی گونه فلبوتوموس پاپاتاسی با 637 نمونه (2/39 درصد) و در اماکن خارجی گونه سرژانتومیا دنتاتا با 1137 نمونه (1/21 درصد) صید، گونه های غالب بودند. فعالیت ماهیانه پشه های خاکی در نیمه اردیبهشت شروع و در نیمه آبان ماه خاتمه می یابد و اوج فعالیت آنها در نیمه مرداد ماه می باشد. در 2 نمونه از گونه فلبوتوموس پاپاتاسی و2 مورد الکساندری آلودگی لپتومونادی مشاهده گردید. اندکس آنتروپوفیلیک گونه های پاپاتاسی و الکساندری با استفاده از روش الیزا به ترتیب 3/37 و 8/32 درصد مشخص گردید. نتیجه گیری: فون پشه های خاکی شهرستان ممسنی بسیار غنی است که متأثر از تنوع بالای بیوجغرافیایی آن است. گونه های پاپاتاسی و الکساندری به عنوان ناقلین فرم های جلدی و احشایی لیشمانیوز در این کانون معرفی می شوند. یافته های بیواکولوژیک پشه های خاکی در این مطالعه اساس استراتژی کنترل ناقلین لیشمانیوز در این کانون نوظهور را تشکیل خواهد داد. واژه های کلیدی: لیشمانیوز، بیواکولوژی، پشه های خاکی فلبوتومینه